Kultura etorkizun ziurgabe baten erantzun gisa

Azken hogeita bost urteei atzera begirako begirada batek ezin du berretsi baino ez, milenarismoko tesiak okerrak zirela baieztatu. Mundua ez da amaitu. 2000. urtearen etorrerak ez zuen inolako kolapso teknologikorik ekarri, ezta infernuko ateak ireki ere Apokalipsiko tronpeten soinuari. Ironikoki, ordea, hogeita bost urte hauek beraiek markatu izan dituzte zenbait teorialari sozialek etorkizunaren ezeztatze geldoa deitzen dutena: krisi ekonomiko ziklikoak, demokraziaren oinarri sozial eta politikoen desartikulazioak, azelerazio teknologiko azkarrak eta larrialdi klimatikoaren ziurtasunak erradikaleko ziurgabetasun egoera batera eta proposamen ultrakontserbadoreen itzulerara eramaten gaituzte. Lanaren prekarietateak eta behin-behinekotasunak, etxebizitza eskuratzeko zailtasunak edo adimen artifizialaren eraginak ondoeza izugarria sortu du kultur langileen artean.

Testuinguru horretan, kultura-esparrua tentsio sozial eta politikoen espazioa bihurtu da, eta zenbaitek hura utzi nahi duten aisialdi- eta entretenimendu-funtziotik haratago artearen papera agerian uzten du. Hori dela eta, kultur eskubideen aldeko apustua, urteetan zehar planeta osoan kristalizatzen ari dena, esparru diskurtsibo batetik haratago doan estrategia da. Kultura ulertzeko dugun modua eraldatzea dakar: ez bakarrik sarbidearen ikuspegitik, baita sorkuntzarako eta parte hartzeko eskubidetik ere. Artistaren Estatutua paradigma aldaketa honen ikur eta erronka bat da: sortzaileen lan eta zerga baldintza hobeak, baita berdintasun eta aniztasun gehiago sektorean eta erakundeetan ere. Adimen artifizialean eta plataformetan esku hartzea ere, egile-eskubideak eta kultur langileen lana babesteko. Era berean, egungo kultura fosilaren beharrezko eraldaketa: beharrezkoa da errepasatu eta eraldatu, arte-sistemaren edukietatik produkzio-oinarrietara, dinamika extractibista eta ekozidaren erreprodukzioan izan duen papera.

Antonio Monegalek dio kultura arnasten dugun airea bezalakoa dela. Ikusezina dirudien arren, ezinbesteko baliabidea da, ezinbesteko ondasuna. Kulturak hezkuntzak bezainbeste formatzen gaitu. Datozen hogeita bost urteetan, beraz, erakunde kulturalak eta artistikoak oinarrizko pieza izan behar ditugu etorkizun alternatibo posibleak irudikatzeko, demokrazia indartzeko eta, literalki eta metaforikoki, arnasten dugun airea hobetzeko.