Miguel Zugaza, Bilboko Arte Eder Museoko zuzendaria: "Museoak konpromisoa hartu behar du gizarteak dituen erronkekin"

Zer esan nahi du Museora egin duten zabalkundeak eta nola egiten diote aurre?

Zabaltze proiektua jada ezkutatuta zegoen museoaren aurreko zuzendaritzak. Bildumaren eta museoaren jardueraren hazkundeak bere tamaina fisikoa aldatzea eskatzen zuen. Lehenik eta behin, 2001ean egin zen erreforma handiak azpiegiturak modernizatzea ekarri zuen baina ez espazioa handitzea, beharrezkoa den bildumaren balioa eta jarduera publikoen egitaraua ongi adierazteko. Guggenheim museoaren arrakastaren ondorioz sortutako testuinguru berria gehitu beharko litzateke, hiria arte, kultura eta museoetan oinarrituta eraldatu eta bisitari berri baten agerpena ekarri zuena. Bere jatorritik, Bilboko Arte Ederren Museoa bertako arte zaleen komunitatearentzat pentsatua izan zen eta gaur egun kultur turismoa deitzen dugun beste jatorri batzuetako publiko berri honen ilusioa ez jasotzeko. Fenomeno honek museoan ere eragina du eta haren hedapena adierazten du berriro. Luzapena epaitzeko hirugarren arrazoia hiri berri bati begira dagoen museoaren ingurunearen garapen urbanistikoa izan zen, Bilboko itsasadarrerako hedadura benetan sinestezina, 'Iberdrolako dorrea den elementu ia totemiko horrekin. mendeko arkitektura eta hirigintza XXI. mendeko arkitekturak eta hirigintzak hain errotik agertu diren inguru berri batean museoa birpentsatu beharra zegoen. Ideia hauekin guztiekin museoa zabaltzeko nazioarteko lehiaketa deitzen dugu.

Nolako harrera izan du lehiaketa honek?

Asko harritu gintuen lehiaketan interesa duten nazioarteko arkitektura talde ugariek. Bilbo arkitektura garaikidearen museoa da jada, eta horrek hirian duen presentzia oso garrantzitsua egiten du arkitekto eta hirigileentzat. Sei taldeen aukeraketan hainbat Pritzker saridun izan ziren eta azkenik, Norman Fosterrek eta Luis María Uriartek, 2001eko museoaren erreformaren egileak, elkarrekin aurkeztutako aukera irabazlea izan zen. Haien proiektuak eskatzen genuen guztia errazten du: tamaina aldatzea museoa bere hiri-ingurunean eta Abandoibarrako ardatz berriaren eta Eixample modernoaren arteko komunikazio hobea, non museoak hiriko bi alde hauen arteko "belauneko artikulazio" moduko bat bezala funtzionatzen duen. Foster eta Uriarteren proposamenak oso irtenbide burutsu bat proposatzen du, bi eraikinen gaineko espazioa 6.000 metro koadro eskaintzen dituen zubi bat eraikitzeko erabiliz. Lehendik zeuden arkitekturak metro koadro bakar bat eztabaidatu gabe eskatzen genuena da. Horrela, hiru eraikin dituen museo bat sortzen da, non bakoitzak esperientzia museografiko ezberdina eskaintzen duen.

Nola banatuko da bilduma? Nola moldatuko dira? Arlo museografikoan, zein hobekuntza aukera planteatzen dira bildumak biltzeko espazioa zabaltzeaz gain?

Bilboko Arte Eder Museoak artearen historia biltzen du antzinakoaren eta garaikidearen arteko inolako arraildurarik gabe.
Eraikin berria aldi baterako erakusketa jardueraren edukiontzia izango da. Galeria berria BBK Museoa deituko dugun espazio baten parte izango da, BBK banku fundazioaren laguntza izango baitugu programa garatzeko lehen hamabost urteetan zehar. Beste berrikuntza garrantzitsu bat azken urteotan eratutako diseinu industrialari eta arkitekturari buruzko bilduma berri bat gehitzea da, Foster eta Uriarte eraikin berrian kokatuko dena. Museo bera izango da, baina Bilboko identitatea islatzen duen bilduma berri batekin: hiri garrantzitsua, iragan industrial indartsua duena, aldi berean, diseinuari eta arkitekturari lotuta.

Asko hitz egin da “museologia berriaz”. Zer esan nahi duzu museoei aplikatutako XXI. mendeko museologia berria? Nola ulertzen duzu museoa XXI.

Tira, uste dut museoak oso gutxi aldatu direla asmatu zirenetik. mendearen amaieran Louvrek zerbitzatzen zuena zerbitzatzen dugu. Gizartea aldatu. Baina, agian, azken urteotan eraginik garrantzitsuena eraldaketa digitala eta gure eginkizuna handitzeko aukera ematen digun teknologia bat txertatzea izan da, aurrekaririk gabeko publikoetara iristeko aukera paregabea. Tresna berri hauek ahalbidetzen digutenak ere zehaztuko du zer eskaintzeko gai garen gure erakundeetako bakoitzaren bisita eta museografian.

Zentzu honetan, eraldaketa digitalaren proiektu bat garatzen ari gara Arteder (Arte Ederrak euskaraz), aldi berean bi museoren ateak irekiko dituena: Bilbora iristean bisitatu dezakezun museo fisikoa eta beste hau. benetan aparteko eduki digitala duen museoa eta beste entzumen baten antolamendua duena.

Eremu digitalak ere antsietatea arinduko du gure bildumei buruz dakiguna eta haiek dituzten istorioei buruz gizarteari helarazteko gai garen jakinarazteko ikuspegitik. Horri esker, museoko esperientzia fisikorako gordeko ditugu erudizioa ez ezik artearen kalitatea ere azpimarratzen duten museografia forma horiek, gure poza eragiten duen kalitate hori.

[fitxategia7faed]

Museoa gozamenerako lekutzat hartzen da orduan

1923ko testu batean, Paul Valéryk Louvre museoa kritikatu zuen. Barruan zeundela museotik kanpo eguraldi onera bueltatu nahi zenuela esan zuen. Nolabait esateko, Valéry saiatzen ari zen aldarrikatu arkitekturak artelanarekin duen harremanaren plazerra -izan eskultura, marrazki bat, margo bat, bideo bat, instalazio bat...- bisitari bakoitzak gorputzarekin uzten duen espazio batean. gogoangarria eta pozgarria izan behar duen esperientzia. Baina esperientzia hau ez da errealitatetik arrotza. Museoak konpromisoa hartu behar du gizarteak dituen erronkekin. Artea beti arduratzen da une bakoitzean gizakiaren arazoez, munduan gertatzen ari denaz eta baita bere giza egoeraz ere.

Bestalde, museoak oso ikusgarritasun nabaria hartzen ari dira aldarrikapen batzuengatik.

Bai, zuzena. Askotan uste dut museoak gizateriaren ondare gisa ulertu beharko genituzkeela biodibertsitatearen benetako erreserba gisa. Artea oso hauskorra dela jakin behar dugu gizarteari, batzuetan natura bera baino ia hauskorragoa dela. Artea ingurumenaren kutsaduratik, kontingentzia garaikideetatik, modetatik, laburbilduz, babestuta dagoen espazioak sortzen jakin behar dute. Bilboko Arte Eder Museoak artearen aterpe hori izan nahi du, hurrengo urteetan gizarteari proposatu diezaiokegun gauza garrantzitsua.

Zentzu horretan, pieza garaikide eta zaharrak elkarrizketara ekarri dituzue. Honek jada beste profil bat ematen dio museoari.

Museo baten osasunaren seinalerik argiena bilduma oraindik hazten ari dela da. Hau da, beti espazioa zabaldu behar da museoak dohaintza gisa eskuratzen edo jasotzen duena jaso ahal izateko. Duela gutxi Roberto Sáenz de Gorbearen dohaintza zoragarria izan dugu. Bilboko arte garaikideko galeria garrantzitsuenetako baten atzealdea da. Eta aukera paregabea da museoko arte-sekuentzian nolabaiteko estratigrafia konkretu bat txertatzeko hiri bateko arte-galeria gisako plataforma garrantzitsu batek iragan mendeko laurogeiko hamarkadaren eta lehen hamarkadetako gertakari artistikoen eraginez.

Horrek, gainera, dohaintza ugari jaso ahal izateko espazioak eskaintzeko beharra sortzen du. Eta, hain zuzen ere, nola konpondu ere museoaren emanaldiaren parte bihurtzen hasten da. Erradikalenak beti holandarrak dira. Esaterako, Museum Boijmans Van Beuningen eraikin historikoa eraberritzen ari da, baina, aldi berean, biltegi bat publikoarentzat eskuraezin bihurtu beharrean bisitatu daitekeen eraikin bihurtu du. Hau da, biltegia bera erakundearen jarduera publikoko elementu bihurtzen da. Oso formula interesgarriak dira. Gu, printzipioz, ez gara holandarrak bezain erradikalak, nahiz eta elementu berrien sartze hori konponduko dugun.

Nola uste duzu lagun dezakeela mezenasgo lege berriak bilketa dohaintza hauek ikusgarriagoak egiten?

Bilboko Arte Eder Museoa denboran zehar gizartearen laguntza iraunkor eta garrantzitsuena izan duen estatu mailako museoetako bat da: bildumaren ia % 70 dohaintza eta ondareetatik dator. Museoek komunitate batek, gizarte batek, bere garaiko artearekin duen konpromisoa adierazten dute, eta, beraz, badirudi konpromiso hori izugarri ongi barneratzen dela bilduma pribatuan. Museo publikoen sustapenarekin batera, bilduma pribatua bultzatu behar da, horren inguruan eraikitzen ari den artearen historia paraleloa delako eta, museoak elkarlan-loturak sortzeko gai bada, ziur aski amaituko duela. erakundea aberastuz. Museoaren eta bere inguruneko bildumagile eta kultur eragileen arteko harreman hori lantzea da azken urteotan ekarpenik egin ahal izan dudan ahalegin garrantzitsuenetako bat eta horrek ondarea areagotzea eragin du bai lanen kopuruan, bai sartutako bildumen balioa.

[fitxategiab3a6f]

Behar dena hezkuntza eta sentsibilitatea da. Bere aita, Leopold, aktibista handia izan zen kultura munduan. Familiaren bidezko transmisioa, hezkuntzaren bidez, museoetatik heziketa mailan eman daitekeen formazioa, hau guztia ia hobe da legegintzaldia egin behar izatea baino, ezta?

Tradizioak garrantzitsuak dira, zalantzarik gabe. Gurasoengandik jaso nuen nire lanbide bihurtu dudan kultura eta artearekiko konpromisoa. Belaunaldien arteko transmisio hori oso garrantzitsua da. Hala ere, ez dago egile-museorik. Zuzendari gutxi dira artearen nortasuna edo ikuspegia soilik adierazten duten museoak egiteko gai. Bilboko Arte Eder Museoa tradizio moderno on baten emaitza da, betidanik balio eta interes handiko pieza berriekin gehitzen, mantendu, handitzen eta aberasten aritu dena.

Kudeaketari dagokionez, museo handietan ibili zaretenak, zer iruditzen zaizue positiboa museo txikiagoetan?

Prado Museora joateko eskatu zidatenean kudeaketa esperientzia bila zebiltzan. Alegia, Bilboko Arte Eder Museoko arduradun izan nintzen sei urteetan entseatu genuena Prado-n ezarri nahi zutena zen. Museo bakoitzaren konpromisoa ezberdina da. Erakunde bakoitza bere aparteko originaltasunean ulertu behar da. Museoa kontserbazioari, ezagutzari, bere bildumaren sustapenari gizartearen aurrean, hezkuntzari... bere balioa zor dion erakundea da, baina, aldi berean, kudeatu beharreko erakunde konplexua da. Museoaren bizitza bikoitz hori ekartzea eta bide onetik eramatea izan zen, nire ustez, hasieran Pradora ekarri ahal izan nuen ekarpena. Sektore pribatuaren laguntza, babesak, museoaren lagunak, museoaren jarduera komertziala, etab. txertatu genituen, museoari bideragarritasuna emanez ez soilik kultura aldetik.

Juan Ignacio Vidarteren erretiroaren aurrean, Guggenheimeko arduraduna dena profil garrantzitsua da, batez ere Bilboko kulturaren eta artearen bizkarrezurra delako. Zein profil izan beharko lukeela uste duzu zuzendari berriak? Nolakoa izan da berarekin duzun harremana?

Juan Ignacio guztiz funtsezkoa izan da. Bere izena Guggenheim Bilbao proiektuaren hiruzpalau izen propioen artean dago. Bera da proiektuaren kronologia osoa marrazten duena, jatorritik gaur egunera arte. Harremana oso ona izan da beti alderdi pertsonalean eta zintzoki uste dut berak, kultura eta arte arlotik etorri ez arren, hainbat irakaspen eman dizkigula museo bat nola kudeatu behar den XXI. Bere erabakiz ezinbesteko agurra da, baina oso garrantzitsua da Juan Ignacioren ikuspegi zehatz, argi, estrategiko hori museoen munduan gordetzea.

Eta azkenik, nolakoa da harremana Euskadiko gainerako museo eta zentroekin?

Hurbilen dagoen museoa Guggenheim bada ere, Bilboko Arte Eder Museoak harreman oso bizia du Euskal Herriko beste arte plataformekin, eta horrek erakusten du autonomia erkidego osoan arte-sistemaren aberastasuna . Pandemia garaian Eusko Jaurlaritzaren menpe zeuden hiru erakunderen arteko lankidetza gehiago eskatu ziguten: gure, Gasteizko Artium eta Sant Sebastiàko Tabakalera. Eta Bilduma Partekatua deitzen dugun lankidetza-proiektu bat pentsatu zen, harrezkero mantendu duguna. Urtero, hiru erakundeek adosten dute Euskal Herriko testuinguruko artisten lanak eskuratzea. Memoria geruza berri bat sortzeaz gain, non hiru erakunde -arte ekoizpen zentro bat, arte garaikideko museo espezifiko bat eta arte ederretako museo bat- elkarlanean aritzen diren gure komunitateko artearen egungo egoera enkriptatzeko, lankidetza mota honek izugarri aberasten gaitu. .