Paz Errázuriz: "Irudiak nire konpromisoaren, nire ikerketaren eta bizi garen gizartea ezagutzeko nire moduaren emaitza dira"

Paz Errázurizek (Santiago de Txile, 1944) hirurogeita hamarreko hamarkadan argazkilaritzan sakondu zuen modu autodidakta batean eta 1981ean, Argazkilari Independenteen Elkartea (AFI) sortu zuen, argazkigintzaren alorreko hainbat ekimen lagundu zituen erakundea. Nazioartean ezagunenetakoa den artista txiletar bat da, eta bere lana bere herrialdeko eta inguruneko errealitatearen lekuko sozial gisa deskriba daiteke. Bere lana, neurri handi batean Txileko diktaduraren testuinguruan (1973-1990), erregimenaren politika errepresiboak markatutako pertsonen bizitza ikusgarri egiten saiatzen da. Fotokazetaritza klasikotik aldenduta, egileak giza baldintzaren behaketa sakon batetik abiatzen du serie desberdinak egiteko.

Zer esan nahi du zuretzat argazkilaritza?

Bizimodu bat da. Argazkilaritzarekin etengabeko emozio bat sentitzen dut, eta noski parekoak izateko aukera izatea, etengabe besteekin harremana izateko eta besteek mundua nola ikusten duten pentsatzeko, zer ikusten duten. Funtsean, bizitzaren bilaketan asko lagundu didan zerbait da. Argazkilaritzari esker ere asko hezi naiz. Asko irakurri eta ikertu izan dut eta oso esperientzia atsegina da egiten ari naizenean.

Zerk erakarri zaitu jendearen erretratua?

Gizarteak ikusezin egiten dituen gaiak ezagutzeko egin dudan ikerketa pixka bat da, argazkilaritza ikertu ahal izateko aitzakia gisa erabiltzeko modu bat. Elkarrizketak ere grabatu ditut irudia eta transkripzioa izateko aukeran pentsatuz. Bestalde, “eromena” eta prostituzioa bezalako gaiak obsesionatzera etorri zitzaizkidan. Garai hartan neure heziketari falta zitzaion zerbait zen, eta ikerketa molde horrek gai horien erretratuak egin ahal izateko eraman ninduen.

Argazki-irudiarekin egindako lanak, orduan, konpromiso sozial handia du?

Irudiak nire konpromisoaren, nire ikerketaren eta bizi garen gizartea ezagutzeko dudan moduaren emaitza dira, eta horrek ikusezin egiten ditu gai hauek guztiak, zergatik egiten dituzten eta zer den talde hauetako kide izateak. Hori argazkian islatzen da.

[fitxategia2af57]

Lan zaila...

Ez da erraza irudiekin hain tinko lan egiteko aukera ematen duen harreman bat ezartzea erretrataturiko pertsonekin. Irudiekin batera, beti izan nuen elkarrizketak eta egoerak grabatzeko gogoa. Idaztea beti zegoen presente. Urtebete La Poma d'Adam-en lanean eman ostean, kazetari lagun bat gonbidatu nuen lehen aldiz testu zatia egitera. Infarto de l'Ánima-ren argazki-lana amaitu genuenean, hau da, gaixoen bikoteekin ospitale psikiatriko batean egindako maitasun proiektu zoroa, Diamela Eltit idazle txiletarrarekin aritu ginen. Emaitza oso liburu ederra izan zen. Geroago, Okromatopsia gaiari buruzko beste pieza bat egin nuen, koloreak ikustea galarazten dizun ikusmen arazoa, eta poeta batekin lanean amaitu nuen. Nire lanean beti daude elkar talka eta aberasten diren bi diziplina hauek: irudia eta idazkera.

Zuri-beltzeko argazkiak ba al du ñabardura berezirik zuretzat?

Erabat. Zuri-beltzean lan egiten nuen beti, eta laborategiko lan guztiak neuk egiten nituen. Gainera, kontuan hartu behar da lan horren zati handi bat Txileko diktaduran eta zentsura gogorren pean egin zela. Gaur egun, gertaera analogikoaren inguruan jarrera ekologikoa daukat, uraren kutsadurarekin eta argazki bakar bat garbitzeko zenbat gastatzen den zuzenean lotuta dagoena. Txile lehorteak oso mehatxatuta dago eta basamortua ia gainean dago. Irudiak hartzeaz gain, agerian utziz denbora motelean konektatzen zara, gaur egun ia jasanezina den denbora hau.

Zein izan zen zure lehenengo erakusketa Espainian 2018an?

Benetan apartekoa izan zen, erakusketa hau izugarri estimulagarria eta erronka handia izan zen. Txiletik kanpo eta halako tamainako erakusketa bat egitea (atzera begirako bikaina zen) oso garrantzitsua izan zen niretzat.

[fitxategia78bf5]

Zer esan nahi du Fundación Mapfre bilduman 170 lan baino gehiago edukitzeak?

Harrotasuna da nire lana horrelako bilduma garrantzitsu batean egotea eta, Fundació Mapfre-tik, nire lanari oso adi egotea. Argazki liburu ikusgarriak egin dituzte, egindako liburu bakoitza estanpa zoragarria da.

Zer berraurkitu duzu lanari buruz argazki horietako batzuk errepasatuz?

Oso ikusgarria izan da duela urte ateratako argazki hauek errepasatzea, nire bizitzako egunkaria ikustea bezala da. Uste nuen ez nuela ezer ahaztu, argazki bat ikusi nuela eta zehatz-mehatz gogoratzen nuela nora joan nintzen, noiz eta nor nintzen. Baina harritu egin nintzen serie bat aurkitu izanak, hartu zutenean ezin izan nuela erakutsi, banekielako zentsuratua izango zela. 2023an Parisen ikuskizun hau berpiztu izanak, 1980ko hamarkadako lanak lehen aldiz erakutsiz, izugarrizko poza eman zidan. Eta noski, baita aspaldiko lagunak eta senideak argazkietan berriro ikusteko.

Zerk hunkitzen zaitu etorkizunaz?

Sakonean, ez dakit ilusioa edo beldurra nagoen bidean ditudan gauza asko amaitzen saiatzeko. Horiek egin ahal izatea espero dut eta argazkilaritzak Mapfre Fundazioan ondo zaindutako bide horretatik jarraitzea ere espero dut. Komisario bikaina da, argazkilarien aukeraketa, liburuen inprimatzeraino. Nire argazkien garrantziak eta trataera zainduak izugarri hunkitzen nau.